Birce Kürtçe mi? İnsan Hikâyeleriyle Bir Dil Sorusu
Kürtçe, Türkiye’deki farklı kültürlerin ve tarihsel derinliğin bir yansımasıdır. Ama bu soruya verilecek cevap, bazen insanların hayat hikâyelerine, aile geçmişlerine ya da geçmişte yaşadıkları deneyimlere bağlı olarak değişir. Bugün, “Birce Kürtçe mi?” sorusunu ele alırken, bu sorunun ardındaki gizemi keşfetmeye çalışacağız. Bu yazı, verilerin, gözlemlerin ve gerçek hayat hikâyelerinin birleştiği bir yolculuk olacak.
—
Kürtçe ve Türkiye: Herkesin Bilmediği Hikâyeler
Ankara’da yaşayan bir genç olarak, büyüdüğüm çevreyi hep merak etmişimdir. Çocukken arkadaşlarım arasında farklı kökenlere sahip pek çok insan vardı. Birçoğumuz birbirimizi çok iyi tanımasak da, ortak dilimiz Türkçe’ydi. Ancak, büyüdükçe insanların kimlikleri ve kökenleri hakkında daha fazla şey öğrendim. Kürtçe konuşan, Kürt kimliğini savunan, bu kimliklerini açıkça dile getiren insanlarla tanıştım. Ama bir yandan da, bazı arkadaşlarım “Kürtçe bilmiyorum ama Kürt’im” derlerdi. Bu durum, “Birce Kürtçe mi?” sorusunu kafama sokan ilk nokta oldu.
Bir gün, işe gittiğimde bir arkadaşımın ailesinin Diyarbakır’dan geldiğini öğrenmiştim. Konu Kürtçe’ye gelince, bana şu şekilde bir açıklama yaptı: “Ailem Kürtçe konuşurdu ama ben sadece Türkçe konuşarak büyüdüm. Bazen o kadar zorlanıyorum ki Kürtçe’yi duysam bile anlamıyorum.” O an, Kürtçe’nin sadece bir dil değil, aynı zamanda bir kimlik, bir kültür ve bazen de bir yaşam biçimi olduğunu derinlemesine düşündüm. Peki, o zaman “Birce Kürtçe mi?” sorusunun cevabı ne olmalıydı?
—
Veriler ve Gerçekler: Kürtçe’nin Durumu
Biraz daha derinleşmek için, 2021 yılında Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayınlanan verileri inceledim. Türkiye’de Kürtçe konuşanların sayısı, yapılan araştırmalara göre yaklaşık 15 milyon civarında. Ancak, Kürtçe’nin günlük hayatta kullanımı oldukça değişken. İstanbul, Diyarbakır, Van gibi şehirlerde, Kürtçe konuşmak günlük yaşamın önemli bir parçası. Öte yandan, batı illerinde veya büyükşehirlerde Kürtçe konuşanlar, dilin yanı sıra kültürel kimliklerini de daha düşük sesle dile getiriyorlar.
Birce’nin de böyle bir durumda olduğunu düşünüyorum. Ailesi Kürtçe konuşuyor olabilir, ama onun Türkçe’yi daha baskın bir dil olarak kullanması, yaşadığı çevreyle ilgili bir seçimdir. Sonuçta, dil sadece bir iletişim aracı değil, aynı zamanda kişinin kimliğini ve içinde bulunduğu kültürel ortamı belirleyen bir faktördür. Bu durum, özellikle çocukluk yıllarında çevresindeki dil ve kültürel etkileşimlerle şekillenir.
—
Birce’nin Durumu ve Türkçe ile Kürtçe Arasında Bir Denge
Birce’nin sosyal medya hesaplarında zaman zaman çokça konuştuğu konu, Türkiye’deki dil ve kültür çeşitliliği oluyor. Bir gün onun bir paylaşımını gördüm: “Türkçe anadilim, Kürtçe ise annemin dili.” Burada aslında çok şey anlatılıyordu. Çünkü dil, bir kişinin anne ve baba ile kurduğu ilk bağdır. Eğer ailenizde biri Kürtçe konuşuyor, diğeri Türkçe konuşuyorsa, bu dilsel farklılık bir kimlik karmaşasına yol açabilir. Bu karmaşanın içinde, bir dilin öne çıkması, kişinin hayatta kalma ve anlaşılma biçimiyle de ilgilidir.
Birce’nin hayatında da Türkçe, okulda, işyerinde ve sosyal ortamda baskın dil haline gelirken, Kürtçe daha çok aile içi bir dil olarak kalıyordu. Ancak, sosyal medya üzerinden yaptığı paylaşımlar ve yazarak kendi kimliğini ifade etme şekli, dilin çok boyutlu bir olgu olduğunu gösteriyor. Bu da bize şunu hatırlatıyor: Birce’nin durumu, çok kültürlü bir toplumda büyüyen birçok kişinin yaşadığı bir durum.
—
Kürtçe’nin Türkiye’deki Yeri: Sadece Dil mi, Yoksa Kimlik mi?
Türkiye’deki birçok kişi, dilin ötesinde bir kimlik meselesiyle karşı karşıya kalıyor. Kürtçe, bir dil olmanın çok ötesinde, bir kültürün, bir halkın, bir kimliğin taşıyıcısıdır. Her ne kadar bazen bir kişinin Kürtçe konuşmamış olması, o kişinin kimliğinden çok şey kaybettirdiği anlamına gelmese de, yine de dil, toplumun yaşadığı coğrafya ve kültürel bağları anlama konusunda önemli bir anahtar işlevi görür.
Örneğin, Antep’te büyüyen bir arkadaşım vardı. Ailesiyle Kürtçe konuşur, ama o Türkçe’yi çok daha iyi bilirdi. Bu, elbette sadece onun seçimi değil; okulda, iş yerinde ve sosyal çevresinde Türkçe daha baskın bir dil olduğu için Kürtçe, zamanla daha az kullanılmaya başlanmıştı. Ama o da farkındaydı, dil sadece iletişim için değil, insanın köklerini hatırlaması ve kültürünü yaşatması için de önemli bir araçtır.
—
Sonuç Olarak
“Birce Kürtçe mi?” sorusu, aslında bir kişinin kimliğini ve hangi toplumda büyüdüğünü anlamanın çok daha derin bir yolu. Çünkü dil, sadece iletişim kurmak için kullanılan bir araç değil; aynı zamanda o kişinin geçmişini, ailesini ve yaşadığı coğrafyayı da gösteren bir aynadır. Türkiye’de ve dünya çapında farklı kültürler arasında, dil ve kimlik arasındaki bu bağlantı hala çok önemli bir konu olmaya devam ediyor.
Birce’nin hikâyesi, aslında bizim de hikâyemiz. Çoğumuzun bir dil, bir kimlik ve bazen de birden fazla kimlik arasında gidip geldiği bir dünyada yaşıyoruz. Sonuç olarak, birinin Kürtçe konuşup konuşmaması, o kişinin kimliğini sadece bir yönüyle yansıtıyor. Tıpkı Birce gibi, dil ve kimlik konusundaki bu çeşitliliği anlamak, bizi daha geniş bir perspektife sokuyor ve dünyayı biraz daha farklı bir açıdan görmemizi sağlıyor.